SARIKAMIŞ-KAFKAS CEPHESİNDEKİ ÇAMLIHEMŞİN-HALA’LI ŞEHİTLER
Hazırlayan: Osman AKTUĞ
Yazar hakkında bilgi:
Osman Aktuğ , Çamlıhemşin Kaplıca (Hala -Holco ) köyünden, Gobuhoğlu ailesindendir.
Doğum yeri ve yılı: Şavşat (Artvin), 1945
Mesleği: Y. Mak. Mühendisi. İTÜ 1968
Yaşadığı yer: İstanbul- Trabzon
Yazarın kardeşi; P. Binbaşı Ömer AKTUĞ, 1987 yılında, 3 Üsteğmen ve 10 Mehmetçik ile beraber, Hakkarı- Şemdinli’de şehit oldular…
Birinci Dünya Savaşı başlarken, Osmanlı Devleti Genel Seferberlik ilan etti ve toplu askere alma başlattı.
Bu yazı hatırlarda kalanlar ile Çamlıhemşin Hala Vadisindeki Şehitlerimizi unutturmamak için hazırlanmıştır.
Şimdilik tespit edilen isimler, bilgiler ve hatıralar aşağıdadır.
Bu çalışma, arşivlere konacak, yazılı halde şehit yakınlarına ve Hala’lılara ulaştırılacaktır.
Şehitlerimizin çoğunluğunun isimleri ve aileleri unutulmuştur.
Vatanımız için “Toprağa düşen” Askerlerimiz unutulmamalıydılar.
Bu sonuca üzülüyordum. Şimdilik bulabildiklerimizin tespit edilmesini görev bildim.
Kahramanlarımız mübarek insanlardı, Vatanımızı onlara borçluyuz, onların sayesinde varız.
Şehitlerimize Allah rahmet eylesin.
ŞEHİTLERİMİZ
1915 Yılında, Çamlıhemşin bölgesinden Holco, Livik -Çakesli, Kaçman ve Melivor muhtarlıklarından 40 delikanlı, Sarıkamış- Kafkas Cephesine katılmak için , Aşağı Ceymakçur Yaylasından uğurlandılar.
Topluluk; Paakçur, Kaşvaç, Avusor Yaylalarına da uğrayarak, oralardan katılanlarla beraber,
dağı aşarak, Hevek üzerinden, dereboyu patika yollardan Erzurum'a ulaştılar.
Bu yürüyüş yaz mevsiminde başlamış, sonbaharda devam etmiş ve kışın sona ermiştir. Ceymakçur Yaylasından, tulum çalarak, silah atarak uğurlananlardan haber alınamamış ve hiç dönen olmamıştır.
Rahmetli Dr.Yusuf Işık'ın yazdığı ''Kaçkarların Üç Yamacı'' başlıklı yazının, şehitlerimizle ilgili aşağıdaki bölümü, önemli bilgiler içeriyor;
''Birinci Dünya Savaşı başlarken, Osmanlı Devleti, genel seferberlik ilan etti ve toplu askere alma başlattı. 1914 Yılındaki Genel Seferberlik için bizim yaylamız Ceymakçur Yaylasından, asker adaylarının uğurlanışı çok anlamlı ve görkemli olmuştur.
63 Haneli Ceymakçur Yaylası, Hala Hemşininden Holco- Tobira köylerine aittir.
 |
| Şehitlerimizin son uğradıkları Ceymakçur Yaylası |
Bugünkü Kaplıca ve Aşağı Şimşirlik köyleri, Holco- Tobirayı oluşturur.
Bu 63 haneden 17 delikanlı, celp üzerine, Seferberliğe katılmak için yaylamızın ortasındaki, Horan Düzünde (Apellerin Düz) , hareketten önce, horan oynamışlar ve türkü söylemişlerdir. 17 asker adayı, horan biter bitmez, Ceymakçur’un yukarı yaylasından, Hamovid-Pornağ-Seğrap yolu ile batı vadideki, büyük yaylamız Kavrun’a geçmişler, orada diğer yaylalalardan (Paakçur- Samistal- Palovit - Amlakit) gelen asker adaylarıyla buluşup, Kavrun’dan, Derebaşı, Atmeyalam, Davalı Yayla, Hunut,İspir üzerinden, Sarıkamış Cephesine gitmişlerdir.
Bu 17 genç bedenden on beşi cephede şehit olmuşlar, sadece Şakir Polat ve Hüseyin Polat kardeşler, harpten geri dönebilmişlerdir.
Anadolumuza Ay-Yıldızlı mührü vurmuş olan nice şehitlerimizle birlikte, bu aziz şehitlerimize de, Yüce Mevla’dan gani, gani rahmet diliyorum....
Op.Dr. Yusuf IŞIK
ŞEHİTLERİMİZE AİT HATIRALAR:
- Şehit Ahmet Sarı Sarametoğlu'na ait hatıra (Hakan Sarı bildirdi): Şehidimizin oğlu Hüseyin bir yaşında bebektir, Ahmet babasının omzunda, annesiyle beraber yola çıkarlar. Artvin sınırı olan Aşıt'a varınca babası, oğlu Hüseyin’i, annesi Safiye'ye verip der ki; Oğlum Hüseyin’i, önce Allah C.C.na emanet ediyorum, sonra sana.
Ahmet Sarı Sarametoğlu dağdan iner ve Erzurum'a doğru gider.
Bu son görüşme olmuştur. - Şehit Hüseyin Matiloğlu'na ait hatıra (Recep Yaşar bildirdi): Hüseyin Dedem 19 yaşında Kazım Karabekir'in askeri olarak, 3 günlük evli iken, bir grupla ( Belki bahsettiğiniz grup) Erzurum'a gidiyor. Oradan Van'da Ermenilerle savaşırken, birlikte gittiği, gazi olarak geri dönen, askerliğini Sıhhiye olarak yapan, Gobuh Rağıp Dedenin kollarında şehit oluyor. Gobuh Rağıp Dede köye dönünce, dedemin nasıl şehit olduğunu ve çok yara aldığını anlatıyor. ''Ben kurtulamam Rağıp kardaş, bari sen beni yaralı cephe gerisine taşımaya çalışırken vurulma, sen kurtul.'' diyor, kollarında şehit oluyor. Bunu, ben çocukluğumda, yaşlılar aralarında konuşurken, defalarca duymuşum. Allah cümle şehitlerimize, dedelerimize rahmet eylesin.
- Şehit Şevki İsmailoğlu'na ait hatıra (Şevki Buldu bildirdi): Şevki Buldu'nun amcası, Şevki İsmailoğlu Sarıkamış'ta ''Kazım Karabekir Sırtlarında'' donarak şehit olmuş. Ruslar şehitleri, mikrop yayılmasın diye topluca gömmüşler. Bu yüzden, şehitlerin, Milli Savunma Bakanlığındaki kayıtlarda, isimleri bulunamıyor.
Şevki Buldu, amcasının mezarını aramaya gitmiş ve bu bilgilere ulaşmış. - Şehit Nasufoğlu Rızman Şen'e ait hatıra: Rızman Şen köyden, Kanlı Boğazı geçerek cepheye Erzurum'a gitmiş. Eşi ve küçük kızı Kevser ( Apel Nuri Yüksel’in eşi Kevser Ana ) onu uğurlamışlar. Rızman Dede, bahçelerden aşağı giderken dönüp el sallamış ve gözden kaybolmuş. Onu bir daha hiç görmemişler. Kevser Ana, o ayrılışı ve annesinin ağlayışını hiç unutmamış.
- Şehit Lutfaların İbrahim’e ait hatıra (Şahzene Subay Uzun bildirdi): Cephede bir geri çekilme esnasında İbrahim ağır yaralanıyor ve yere düşüyor. İbrahim yanında olan, Aleskoğlu Mustafa’ya ‘’ Kardaş beni iki adım yoldan dışarı koy ki, düşman askeri beni ezmesin’’ diyor. Mustafa tereddüt ediyor. Durursam ben de vurulurum diye düşünüyor. İbrahimi yoldan dışarıya koyuyor ve 50-100 adım sonra, o da kalçasından-bacağından vuruluyor. Mustafa, kayışını kullanarak kanamayı durduruyor, birliğine dönüyor. Komutanı onu, hava değişimine Hala’ya gönderiyor.
-
Habip Baltacı’nın yazdığı ‘’Hemşinli Kara Ahmet’’ adlı roman, Hemşinli Şehitlerimize ait bilgiler içeren kıymetli bir eserdir. Cemal İnceoğlu’nun, şehit büyük dedesi İnceoğlu İbrahim’e ait hikâye, bu eserde geniş olarak anlatılıyor. Aşağıdaki satırlar bu eserden alınmıştır:
‘’Başarısızlıkla sonuçlanan Sarıkamış Harekâtından sonra, binlerce asker düşman mermisi bile değmeden donarak, düşmanla göğüs göğüse çarpışarak ve salgın hastalıklar nedeniyle şehit düşmüştü. Hemşin Bodollu köyünden İnceoğlu İbrahim ve refakatçısı Mehmet’in Hemşin’e gelmesiyle, Sarıkamış Harekatıyla ilgili detaylar gün ışığına çıkıyordu.
İnceoğlu İbrahim, seferberliğe gitmeden evlenmişti ve Celal adında bir oğlu vardır. Soğuktan ve düşman mermisinden kurtulup sağ kalan İbrahim, salgın hastalığa yakalanır ve Erzurum da tedavi görmeye başlar. Doktor yokluğundan, orduda gayrimüslim doktor ve hemşirelere de görev verilmektedir. Bir Ermeni doktor, Ermeni çetecilerin talimatıyla, askerlerimize zehir zerk ederek askerlerimizi öldürmektedir. İbrahim de zehirlenenler arasındadır. İbrahim’den ümidi kesen doktorlar, onu refakatçısı Mehmet ile yedi aylık hava değişimi için, Hemşin’e gönderirler. Çok zor olan yolculukta, İspir Nuhut’ta bir eve konuk olurlar. Refakatçı Mehmet Hemşin’e gelip, durumu ailesine haber verir. İbrahimi götürmek için kardeşi Dursun Hunut’a gelir, İbrahimi götürmek için iki arkacı bulur. Dik yamaçlı karlı dağlarda süren yolculuk gitgide daha da zorlaşmaktadır. Hodoçur Geçidini, Haçıvanak Yaylasını geçip Elevit’e yaklaştıklarında, karşılamaya gelen köylüler onu Elevit’e taşırlar. İbrahim Elevit’te şehadete erer.
Dursun kardeşini Hemşin’e baba toprağına götürür. Şehadete eren İnceoğlu İbrahimi, köy camii civarına, babası Tevfik’in yanına defnederler.
Onlarca Hemşinli asker seferberlikten dönememiştir. Mezarları bile olmayan Hemşinli şehitlerin acısı her daim taze kalır. Onlar, Sarıkamış’ta Allahuekber dağlarında şehadete ererken, geride yetim çocuklar, gözü yaşlı analar ve eşler bıraktılar.’’
ŞEHİTLERİMİZ
Kayıt No İsim ve aile adı
01 Mollaahmet Mehmet Demirci
02 - Halil Odabaş
03 - Şükrü Tuman
04 - Halil Tuman
05 - Katip Tuman kardeşler
06 - Ahmet Sarı Sarametoğlu
07 - Mehmet Hamdi Topaloğlu
08 - Şaban Ataman
09 - Osman Şişmanoğlu
10 - Ömer Şişmanoğlu kardeşler
11 - Enver Şişmanoğlu
12 - İbrahim Buyuğ
13 - Şevki İsmailoğlu
14 - Osman Meşeci
15 - Tevfik Onat
16 - Hüseyin Matiloğlu
17 - Apel Kasım Yüksel
18 - Nasufoğlu Rızman Şen
19 - Benklioğlulardan Mehmet Doğan
20 - Ahmet Gencaloğlu
21- Şevki Torosoğlu
22- Kadir Torosoğlu
23- Şaban Çolak
24- Mehmet Cerrahoğlu
25 - Demircioğlu Maksut
26- Polatoğlu Ali Rıza
27- Lutfaların İbrahim
28- Aleskoğlu Osman Subay
29- Ali Demirci
30- Memişoğlu Ali
31- Memişoğlu Mehmet
32- Haçiklerin Şaban Karbuz
Hala’lı Olmayan Hemşinli Şehitlerimiz;
- Dursun Osmanoğlu ( Hemşin Bakoz’undan )
- Mehmet Süleymanoğlu ( Bucak – Açaba’dan )
- İnceoğlu İbrahim ( Hemşin Bodollu köyünden )
----------------------------------------
Bu yazının kaynakları; şehit yakınlarının Facebook’ta ki ‘’ÇAMLIHEMŞİN HALALILAR GRUBU’’na gönderdikleri yazılar ve yaşlılardan alınan bilgilerdir.
Bu çalışma, kaynak yazılarla beraber, arşivlerde muhafaza edilecek, basılı halde şehit yakınlarına dağıtılacaktır.
Kaynak: Çamlıhemşin Dergisi 7. sayı Sayfa; 30
Bu yazı 7.2.2024 tarihinde yazının sahibi Osman Aktuğ tarafından yeni eklemelerle güncelleştirilmiştir.
