ENİŞTEMİZ MİRZA BALA MEHMETZADE…
Bölgemizi ziyaret etmiş bulunan Araz Qurbanov ile beraber gezdiğimiz bir ziyaret esnasında duydum ilk defa Mirza Bala Mehmetzade’yi.
Ziyaret ettiğimiz Manolya ablam kendilerinin eniştesi olduğunu anlatmıştı.
Araz Qurbanov da Ankara’da ziyaret ettiğini söylemişti.
Hatta Manolya abla kendisini konu alan bir kitap çıkarttı kütüphanesinden.
‘AZERBEYCAN SİYASİ DÜŞÜNCE TARİHİ VE MİRZA BALA MEHMETZADE’ başlığı vardı kitabın.
Daha da ilgimi çekti.
ENİŞTEMİZ MEHMETZADE
Konuyu görüştüğümüz Çolak ailesinin 2 ferdi olan Manolya Veziroğlu ve Mesut Çolak bizlere bugüne kadar pek bilinmeyen bazı konuları anlattılar.
 |
| Soldan Sağa; Metin GÜLTAN, Refah VEZİROĞLU, Mesut ÇOLAK, Manolya VEZİROĞLU, Yakup KEPENEK |
Öncelikle Çolak ailesi Çamlıhemşin Hala bölgesindendir.
Mirza Bala Mehmetzade’nin eşi olan Bahire ise Çolak ailesinden Halil Hamdi Çolağın kız kardeşidir.
Görüştüğümüz Manolya Veziroğlu ve Mesut Çolak ise Halil Hamdi Çolağın 9 çocuğundan ikisidir.
Anlattıkları ve pek piyasada bulunmayan bilgilere göre enişteleri Mirza Bala Mehmetzade, yoğun Rus tehditinden sürekli kaçtığı için hiçbir yerde tutunamamış ve en son Varşova’ya kaçmış.
Çolakların orada Krakov da bulunan Pastane sayesinde Halil Hamdi Çolak ile tanışmış ve sonrada kız kardeşi Bahire ile tanışmış ve orada evlenmişler.
1939 yılında Almanya, Polonya’yı işgal edince tekrar İstanbul’a dönmüş. Yazılarında hep takma isimler kullanıp yazılarını yazdığı için Türkiye de asıl soyadı olan Kutluk ismine geri dönmüş.
Halamız Bahire’nin soyadı bu sebeple Kutluk’tu.
Çocuklardan en az 4 tanesinin ismini o koymuş: Mesuthan, Oğuzhan, Cengizhan, Timuçinhan kızlardan da en az iki tanesinin ismini de o koymuş.:Sevinç, Papatya.
Ablaları Almanya da master’ını onun yanında Almanya da yapmış.
Hiç çocukları olmamış ve 8 Mart 1959 yılında rahmetli olmuş.
Mezarı İstanbul Karacaahmet mezarlığında bulunmaktaymış.
Her ölüm yıldönümün de o zamanlar Ankara Kızılay meydanın da bulunan Kızılay binasında anma töreni yapılırmış.
KİTAPLARA GÖRE MİRZA BALA MEHMETZADE KİMDİR
Mirza Bala Mehmetzade 13 Ağustos 18989 yılında Azerbaycan’ın Apşeron bölgesindeki Zire köyünde doğmuştur.
1907 yılında Bakü’de Yedinci Rus-Tatar okuluna kaydını yaptırmıştır.
1911 yılında Mahmutbeyli, Habip Bey’in idaresindeki Rüştiyede okuluna devam etmiştir.
1915 yılında Bakü Politeknik Teknikom’un İnşaat ve Mimarlık bölümüne kayıt yaptırmıştır.
Bakü de bulunurken Mehmed Emin Resulzâde’nin çıkardığı Açıksöz gazetesinde çalışmaya başladı. 1917 Bolşevik İhtilâli’nden sonra siyasal ve sosyal faaliyetlerle daha yakından ilgilendi; bu arada Müsâvat Partisi’ne üye oldu ve bazı siyasî yazılar kaleme aldı.
1918’de Tiflis’e gitti; aynı yıl Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilân etmesi üzerine tekrar Bakü’ye dönerek yeni kurulan cumhuriyetin çeşitli organlarında çalıştı ve partinin Bakü komitesine üye seçildi. Bu sırada Basîret, Azerbaycan, İttifâk-ı Müteallimîn ve Gençler Sadası gibi yayın organlarında muhabirlik ve yazarlık yaptı.
1920’de Azerbaycan’ın Bolşevikler tarafından işgal edilmesinin ardından kurulan Millî Mukavemet Komitesi başkanlığına getirildi. Komitenin yayın organı olan İstiklâl gazetesinde takma adlarla Bolşevik işgaline karşı sert yazılar yazdı.
Sürekli izlenmesi dolayısıyla komitenin aldığı karar doğrultusunda İran’a kaçıp bir süre Reşt şehrinde yaşadı. Ancak Bolşevikler’in burada da peşini bırakmadığı anlaşılınca Tahran’a geçti. Bir müddet burada faaliyet gösterdikten sonra 1926’da Türkiye’ye gitti ve bazı dostlarının yardımıyla İstanbul Hukuk Fakültesi’ne girdi.
1928’de Mehmed Emin Resulzâde ve Mehmed Sâdık ile birlikte Âzeri Türk dergisini yayımlamaya başladı. Burada Azerbaycan ve Rusya’da yaşayan Müslüman Türkler’in millî davalarına yönelik tarih, coğrafya, ekonomi ve siyaset muhtevalı makaleler yazdı.
1929’da Odlu Yurt dergisini çıkardı. Ağustos 1931’e kadar yayımını sürdüren bu dergide de aynı içerikte yazılar kaleme aldı. Ancak bütün bu faaliyetleri sonucunda, Rusya’dan Türkiye’ye sığınan Türkler’in faaliyetleri iki ülke arasında siyasî bir mesele haline gelince diğer göçmenlerle birlikte Mirza Bala da Türkiye’den ayrılıp bir süre Varşova’da yaşamak zorunda kaldı. Bu sırada Berlin’de yayımlanan İstiklâl (1932) ve Kurtuluş (1934-1938) dergilerinde yazılar yazdı.
1939’da Almanya Polonya’yı işgal edince tekrar İstanbul’a döndü. İslâm-Türk Ansiklopedisi’nde V. Nuhoğlu takma adıyla bazı maddeler yazdı. Bir süre Millî Eğitim Bakanlığı tarafından çıkarılan İslâm Ansiklopedisi’nde memur olarak çalıştı. Bu ansiklopedide Orta Asya Türk dünyasıyla ilgili maddeleri yayımlandı.
1947’de Mehmed Emin Resulzâde ile birlikte Azerbaycan Kültür Derneği’nin kurulmasına öncülük etti.
1955’te Azerbaycan Millî Merkezi’nin başkanlığına getirildi. Rusya hakkında yazdığı makale ve kitapları yanında geniş bilgisi dolayısıyla, Amerikalılar tarafından kurulan ve merkezi Almanya’da bulunan Sovyetler Birliği’ni Öğrenme Enstitüsü’nün daveti üzerine Münih’e gitti ve bir süre enstitünün başkanlığını yaptı.
8 Mart 1959’da İstanbul da vefat etti, kabri Karacaahmet Mezarlığı’ndadır.
Komünizmle Mücadele, Türk Yurdu, Tasvir, Milliyet ve Cumhuriyet gibi dergi ve gazetelerdeki yazılarında Mirza Bala, Nuhoğlu, V. Nuhoğlu, Daşdemir, M. B. Ali Kutluk gibi isimler kullanmıştır
Eniştemiz olan Mirza Bala Mehmetzade’ye Allah’tan rahmetler diliyoruz.
Kaynak: Çamlıhemşin Dergisi 7. sayı Sayfa; 28
