ÇARLIK RUSYASINDAKİ GURBETÇİLER

1897 Bütün Rusya Adres Kitabındaki Çarlık Rusya’daki Gurbetçiler

Bölge halkının yurtdışı gurbetçiliği konusu ile ilgili Osmanlı Arşivi belgeleri haricindeki en önemli ikincil kaynak, Çarlık Rusyası’ndaki işletmelerin şehirlere ve sektörlere göre indekslenerek kayıt edilmiş olduğu yıllık olarak hazırlanan adres kitaplarıdır. Alt kısımda işletmeler ile ilgili detaylı bilgilere yer verilmiş olan 1897 Bütün Rusya adres kitabının pdf formatındaki hali toplam 672 sayfadan oluşmaktadır. Bu belgelerden bir kısmının bölgedeki aileler ile ilgili olduğu, Osmanlı Arşivi belgelerindeki bilgiler göz önünde bulundurularak tespit edilmiştir. Bununla birlikte bölge ile bağlantılı olduğu sanılan diğer bazı belgelere de alt kısımda yer verilmiştir. Bu kitap dizisi Çarlık Rusyası’nın tüm şehirlerindeki işletmelere yer vermesi dolayısıyla “Bütün Rusya” adres kitabı olarak adlandırılmıştır. Bu kitapta çoğunlukla işletme sahiplerinin isimlerine, işletmelerin bulunduğu sokaklara ve bu işletmelerin bulunduğu evlerin adlarına yer verilmiştir. Kitaptaki bilgiler göz önünde bulundurulduğunda bölge halkının temel olarak fırıncılık ve pastacılık alanında ticari faaliyette bulunduğu görülmektedir. Kayıtlarda otel başlığında da bölge halkının ticari faaliyeti ile ilgili bazı bilgilere rastlanmaktadır. Bununla birlikte bu kitaplarda özellikle otel başlıklarında işletme sahiplerinin isimleri yerine otel adlarına yer verildiği tespit edilmiştir. Bu vesile ile bu kitaptaki bilgilerin bugünkü Beyaz Rusya, Gürcistan, Letonya, Litvanya, Moldova, Polonya, Rusya ve Ukrayna gibi bölge halkının geçmişte ticari faaliyette bulunduğu ülkelerdeki işletmeler ile ilgili bilgileri içerdiğini belirtmek gerekir.

1897 Bütün Rusya adres kitabının giriş kısmı. Bu bölümde Çarlık Rusya’daki bölgeler Avrupa Rusyası ve Asya Rusyası olarak gruplandırılmıştır. Bu bilgilerden yararlanılarak araştırma yapılacak şehir veya bölge kitapta kolaylıkla bulunabilmektedir.

Daugavpils (Dvinsk)

Bu şehirde Çamlıhemşin ilçesinin Kavak Mahallesi’nden (Mikrun Kavak Köyü) Şamatacıoğlu ailesi fırıncılık faaliyetinde bulunmuştur. Buna göre alt kısımdaki 1897 yılına ait belge aracılığıyla aile üyelerinden Şamatacıoğlu Halil’in bugünkü Letonya sınırları içerisinde Dvinsk (Daugavpils) şehrinde fırıncılık faaliyetinde bulunduğu tespit edilmiştir. 

1897 yılına ait “Bütün Rusya” adres kitabının pdf ortamındaki birinci cildinin 37 / 149. sayfasındaki "Vitebskaya Bölgesi'nin" Dvinsk (bugünkü Daugavpils) şehri ile ilgili kısmının “Ticari ve Endüstriyel İşletmeler” bölümünün "fırın" başlığı altında "Samatadzhi, Oglo (Şamatacıoğlu) Halil, Rizhskaya ul. (Rizskaya Sokağı), d. Pataşi (PataşiEvi)" kaydına yer verilmiştir.

1897 Bütün Rusya adres kitabındaki bilgilere göre Şamatacıoğlu Halil’in bir zamanlar fırıncılık faaliyetinde bulunduğu Daugavpils şehrinin Rizhskaya Sokağı’ndan görünüm.

Bugünkü ismiyle Rigas Sokağı’nın gösterir harita.

 Novomoskovsk

Melekoğlu ailesi Çamlıhemşin ilçesinin Yukarı Çamlıca Mahallesi’nden (Yukarı Vice / Vice-i Ulya Köyü) olup, aile 1897 Bütün Rusya adres kitabındaki bilgilere göre Çarlık Rusyası’nın Novomoskovsk şehrinde fırıncılık faaliyetinde bulunmuştur.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının Ekaterinoslavskaya (Dnipropetrovsk) Bölgesi'nin Novomoskovsk şehri ile ilgili bilgilerin bulunduğu pdf ortamındaki birinci cildinin 122 / 614. sayfasındaki "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı bölümün "fırın" başlığında "Melek-Ogly (Melekoğlu) İdris" kaydına yer verilmiştir. Bir Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgesine (HR.SYS. 2394 / 9) göre adı geçen aileden Halil'in oğulları Yusuf ve İsmail de bu şehirde fırıncılık faaliyetinde bulunmuşlardır ve I. Dünya Savaşı nedeniyle ailenin mallarına Rus Hükümeti tarafından el konulmuştur.

 Riga

Körhanoğlu bir diğer ismiyle Mollaömeroğlu ailesi Pazar (Atina) ilçesinin Ortayol (Meleskur / Meleskür) Köyü’nden olup, aileden Körhanoğlu İbrahim Çarlık Rusyası’nın Riga şehrinde fırıncılık faaliyetinde bulunmuştur.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının Liflyandskaya Bölgesi'nin Riga şehri ile ilgili bilgilerin bulunduğu pdf prtamındaki birinci cildinin 187 / 957. sayfasındaki "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı bölümün "fırın" başlığında "Körhan, Oglu (Körhanoğlu) İbragim (İbrahim) Teatralnyj Bulvar (Tiyatro Bulvarı) 6" adresine yer verilmiştir.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının Liflyandskaya Bölgesi'nin Riga şehri ile ilgili bilgilerin bulunduğu pdf ortamındaki birinci cildinin 187 / 965. sayfasındaki "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı bölümün "pastane" başlığında "Körhan, Oglu (Körhanoğlu) İbragim (İbrahim)" kaydına yer verilmiştir.

Körhanoğlu / Mollaömeroğlu İbrahim’in bir zamanlar fırıncılık ve pastacılık faaliyetinde bulunduğu Riga şehrinin Teatralnyj (Tiyatro) Bulvarı’ndan görünüm.

Riga şehrinin Teat ralnyj (Tiyatro) Bulvarı’ndan bir başka görünüm.

Minsk

Ofluoğlu ailesi Çamlıhemşin ilçesinin Yukarı Çamlıca Mahallesi’nden (Yukarı Vice / Vice-i Ulya Köyü) olup, alt kısımdaki belgeden aile üyelerinden Ofluoğlu Abdurrahman’ın Minsk şehrinde fırıncılık ve pastacılık faaliyetinde bulunduğu anlaşılmaktadır.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının Minskaya Bölgesi'nin Minsk şehri ile ilgili bilgilerin bulunduğu pdf ortamındaki birinci cildinin 196 / 1004. sayfasındaki "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı bölümün "fırın ve pastane" başlığında "Ofli-Ogly (Ofluoğlu) Abdu-Rahman (Abdurrahman) Zaharevskaya Ul. (Zaharevskaya Sokağı), D. Melcera (Melcera Evi)" kaydına yer verilmiştir.

1897 Bütün Rusya adres kitabındaki bilgilere göre Çarlık Rusya’nın Minsk şehrinde fırıncılık ve pastacılık faaliyetinde bulunmuş olan Ofluoğlu Abdurrahman.

Poltava

Melikoğlu ailesi Çamlıhemşin ilçesinin Konaklar Mahallesi’nden (Makrevis Köyü) olup, gerek aile ile ilgili anlatımlar gerekse Osmanlı arşiv belgeleri ailenin Çarlık Rusya’nın Poltava şehrinde fırıncılık faaliyetinde bulunduğunu ortaya koymaktadır. Nitekim ailenin ticari faaliyeti ile ilgili bilgilere alt kısımdaki 1897 Bütün Rusya adres kitabında da rastlanmaktadır.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki birinci cildinin 319 / 1664. sayfasındaki "Poltavskaya" Bölgesi bölgesinin "Poltava" şehri ile ilgili bölümünün "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı kısmın "fırın" başlığında "Melik-Oglu (Melikoğlu) Osman İzmail (İsmail), Aleksandrovskaya ul. (Aleksandrovskaya Sokağı) D. Vasileva (Vasileva Evi)" kaydına yer verilmiştir.

Üstteki kaydın devamı niteliğindeki bu kayıta (1897 "Bütün Rusya" adres kitabı 319 / 1665)" Melikoğlu Osman İsmail’in fırınının, “Aleksandrovskaya Sokağı” “Vasileva Evi"nde bulunduğu belirtilmiştir.

Melikoğlu ailesinin bir zamanlar fırıncılık faaliyetinde bulunduğu Poltava şehrinin Aleksandrovskaya Sokağı.	Aleksandrovskaya Sokağı’ndan bir başka görünüm.

Sumy

Tumanoğlu ailesi Çamlıhemşin ilçesinin Yolkıyı (Küşüve) Köyü'nden olup, aileden Tumanoğlu (bir Osmanlı arşivi belgesindeki şekliyle İbişoğlu) İbrahim’in bu şehirde fırıncılık faaliyetinde bulunmuş olduğu gerek Osmanlı Arşivi’nde yapılan araştırma sonucu bulunan bir belgeden ve gerekse alt kısımdaki belgeden yola çıkılarak tespit edilmiştir.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki ikinci cildinin 127 / 2705. sayfasındaki "Harkovskaya" bölgesinin "Sumy" şehri ile ilgili bölümünün "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı kısmının "pastane" başlığında "İzbragim (İbrahim) Tuman-Oğlu" kaydına yer verilmiştir.

Sumy şehrinde fırıncılık faaliyetinde bulunmuş olan Tumanoğlu İbrahim.

Tumanoğlu İbrahim’in bir zamanlar fırıncılık faaliyetinde bulunduğu Sumy şehrini gösterir harita.

Lublin

Aydınoğlu ailesi Çamlıhemşin ilçesinin Topluca (Çano / Çanu / Sano / Sanu) Köyü’nden olup gerek Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yapılan araştırmadan ve gerekse alt kısımdaki belgeden ailenin Lublin şehrinde pastacılık faaliyetinde bulunduğu tespit edilmiştir.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki ikinci cildinin 184 / 2710. sayfasındaki "Lublinskaya" bölgesinin "Lublin" şehri ile ilgili bölümünün "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı kısmının "pastane" başlığında "Ogly, Mahm.-Ajdyn (Aydınoğlu Mahmut) ul. Krakovskoe Predm., (Krakovskoe Predm. Sokağı) 130" kaydına yer verilmiştir.

1897 Bütün Rusya adres kitabındaki bilgilere göre Aydınoğlu Mahmut’un bir zamanlar pastanesinin bulunduğu Lublin şehrinin Krakowskie Przedmiescie Sokağı’ndan görünüm.	Krakowskie Przedmiescie Sokağı’ndan bir başka görünüm.	Krakowskie Przedmiescie Sokağı’ndan günümüze ait görünüm.

Krasnodar (Ekaterinodar)

Kavalazoğlu belgedeki ve yöredeki söyleniş şekliyle Kovelazoğlu ailesi Çamlıhemşin ilçesinin Zilkale (Koluna) Köyü’ndendir. Alt kısımdaki 1897 yılına ait belgeden aile üyelerinden Kovelazoğlu Ahmet Mustafa’nın Ekaterinodar (bugünkü Krasnodar) şehrinde pastanesi bulunduğu tespit edilmiştir. Nitekim Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yapılan araştırma neticesinde aile üyelerinden Kavalazoğlu Kasım’ın bu şehirde bulunduğu tespit edilmiştir. 

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki ikinci cildinin 227 - 2984 sayfasındaki "Kubanskaya Obl. (Oblast) ve Çernomorskij Okr. (Okrug)" bölgesinin "Ekaterinodar (Krasnodar)" şehri ile ilgili bölümünün "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı kısmının "pastane" başlığında "Kovelaz-Ogly (Kavalazoğlu), Ahmet Mustafa, Bazarnaya ul. (Bazarnaya Sokağı), d. Egorovyh (Egorovyh Evi)" kaydına yer verilmiştir.

Kavalazoğlu Ahmet Mustafa’nın 1897 Bütün Rusya adres kitabındaki bilgilere göre bir zamanlar pastacılık faaliyetinde bulunduğu Ekaterinodar (bugünkü Krasnodar) şehrinin Bazarnaya Sokağı’ndan görünüm.

Maykop

Okumuşoğlu ailesi Çamlıhemşin ilçesinin Aşağı Şimşirli (Canuttobira) Köyü’nün Bahçeli Konaklar Mahallesi’ndendir (Habak Köyü). Gerek Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yapılan araştırma neticesinde gerekse alt kısımdaki belgeden ailenin Çarlık Rusya’nın Maykop şehrinde pastacılık faaliyetinde bulunduğu tespit edilmiştir. 

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki ikinci cildinin 230 - 2955. sayfasındaki "Kubanskaya Obl. (Oblast) ve Çernomorskij Okr. (Okrug)" bölgesinin "Maikop" şehri ile ilgili bölümünün "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı kısmının "pastane" başlığında "Okumyş, Ogly (Okumuşoğlu) (2); Osman, Ogly (Oğlu) İbrahim" şeklindeki kayda yer verilmiştir.

Yazının en üst kısmında da belirtildiği üzere 1897 Bütün Rusya adres kitabında bölge ile bağlantılı olup olmadığı tam olarak tespit edilemeyen kimi belgelere ise alt kısımda yer verilmiştir. Bu belgelere yer verilirken mevcut bilgiler doğrultusunda ticari faaliyette bulunulan yerler ve yurtdışı gurbette bulunan aileler göz önünde bulundurulmuştur. Bir başka anlamda ilgili kitapta alt kısımda paylaşımı yapılan belgeler haricinde Osmanlı tebasından olduğu tespit edilen ancak aile adına bölgede rastlanmayan veya şimdiye kadar yapılan araştırmalarda bölge halkının ticari faaliyette bulunduğu tespit edilmeyen şehirler ile ilgili kayıtlara yer verilmemiştir.

Vitebsk

Alt kısımdaki 1897 yılına ait belgenin Müftüoğlu ailesi ile ilgili olduğu sanılmakta olup, ilgili aile adına Çamlıhemşin ilçesinin Şenköy (Amukta), Şenyuva (Çinçiva) ve Pazar (Atina) ilçesinin Uğrak (Çingit) köylerinde rastlanmaktadır. Bununla birlikte Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde Çamlıhemşin ilçesinin Aşağı Şimşirli (Canuttobira) Köyü’nden Okumuşoğlu Kadir’in bu sokaktaki fırınına I. Dünya Savaşı nedeniyle Rus hükümeti tarafından elkonulduğunu gösteren bir belgenin bulunmasından dolayı ilgili alt kısımdaki belgenin bölgedeki aileler ile ilgili olabileceği sanılmaktadır.

1897 yılına ait “Bütün Rusya” adres kitabının Vitebsk şehri ile ilgili bölümünün pdf ortamındaki birinci cildinin “34 / 131.” sayfasındaki “Ticari ve Endüstriyel İşletmeler” bölümünün “fırın” başlığı altında “Müftü, Kladyr (Kadir) Mahmud., Zamkovaya Sokağı, Sluckoj Evi” ifadesine yer verilmiştir.

Rostov

Alt kısımda Rostov şehrindeki “Türk Oteli” adlı işletmenin kaydına işletme sahibinin ismi olmaksızın yer verilmiştir. Bununla birlikte 1897 Rostov adres kitabında aynı sokakta ve aynı evdeki otelin Numanoğlu ailesinden Ahmet ve Musa adlı kişiler tarafından işletilmekte olduğu belirtilmiştir. Numanoğlu aile adına Çamlıhemşin ilçesinin Zilkale (Koluna) Köyü’nde rastlanmakta olup, aile üyelerinin Rostov şehrinde ticari faaliyette bulunduklarını belirtmelerinden dolayı ilgili kaydın bu aile ile ilgili olduğu sanılmaktadır.

1897 yılına ait “Bütün Rusya” adres kitabının pdf ortamındaki birinci cildinin 106 / 525. sayfasındaki "Donskaya" bölgesinin "Rostov" şehri ile ilgili kısmının “Ticari ve Endüstriyel İşletmeler” bölümünün "otel" başlığında “Turciya (Türk) Policejskaya, D. (Dom) Sarandinaki (Sarandinaki Evi)” kaydına yer verilmiştir.

Taganrog

Alt kısımdaki belgede 1897 yılında Taganrog şehrindeki otellere yer verilmiş olup, Türk Oteli’nin Kibaroğlu Reşit ve Cevahir tarafından işletilmiş olduğu belirtilmiştir. Kibaroğlu aile adına Çamlıhemşin ilçesinin Şenyuva (Çinçiva) Köyü’nde rastlanmaktaysa da, ilgili belgenin bu aile veya bölgedeki aileler ile ilgili olup olmadığı tespit edilememiştir.

1897 yılına ait “Bütün Rusya” adres kitabının pdf ortamındaki birinci cildinin 110 / 544. sayfasındaki "Donskaya" bölgesinin "Taganrog" şehri ile ilgili kısmının “Ticari ve Endüstriyel İşletmeler” bölümünün "otel" başlığında “Turciya (Türk) Kibor - Ogly (Kibaroğlu) Reşid - Dzhevagir (Cevahir) Kommerçeskij Per. D. Dmitrova (Dmitrova Evi)” kaydına yer verilmiştir.

Dnipropetrovsk (Ekaterinoslav)

Alt kısımdaki belgede isimleri geçen Ahmet ve Kasım’ın mevcut diğer bilgilerden Çamlıhemşin ilçesinin Mollaveys Köyü Firiloğlu ailesinden olduğu sanılmaktadır. Nitekim bu kişilerin, Ekaterinoslav (Dnipropetrovsk) şehrinde ticari faaliyette bulunduğuna ilişkin bilgilere gerek Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgelerinde ve Rus arşivi belgelerinde sıklıkla rastlanmaktadır. Bununla birlikte belgede ismi geçen Firiloğlu Ahmet’in, Firiloğlu Kasım’ın babası olduğu da bilinmektedir. Belgede isim veya isimleri geçen Hüseyin Mustafa kaydının ise bölgedeki aileler ile ilgili olup olmadığı tespit edilememiştir.

1897 yılına ait “Bütün Rusya” adres kitabının pdf ortamındaki birinci cildinin 116 / 574. sayfasındaki "Ekaterinoslavskaya (Dnipropetrovsk)" bölgesinin "Ekaterinoslav (Dnipropetrovsk)" şehri ile ilgili kısmının “Ticari ve Endüstriyel İşletmeler” bölümünün "pastane ve fırın" başlığında “Amet (Ahmet) - Kasım, Nadrovnaya Slob. D. Maslaşina (Maslaşina Evi)” kaydına yer verilmiştir. Yine aynı başlıkta “Gussejn (Hüseyin), Mustafa, Aleksandrovskaya ul. (Sokağı), D. Tregubova (Tregubova)” kaydına yer verilmiştir.

Aleksandrovsk

Alt kısımdaki belgede ismi geçen Çamlıoğlu aile adına Çamlıhemşin ilçesinin Yukarı Çamlıca Mahallesi’nde (Yukarı Vice / Vice-i Ulya Köyü) rastlanmakta olup, ilgili belgenin bu aile ile ilgili olup olmadığı günümüze kadar ortaya çıkan bilgiler ile tespit olunamamıştır.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının birinci cildinin 117 / 584. sayfasındaki Ekaterinoslavskaya (Dnipropetrovsk) Vilayeti'nin Aleksandrovsk şehrinin "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" bölümünün “pastane” başlığında “Ahmed (Ahmet)” “İbrahim Halil ve Çamly-Ogly (Çamlıoğlu), İbragim (İbrahim)” adlı kişiler ile ilgili kayıtlara yer verilmiştir.

Mogilev

1897 yılına ait alt kısımdaki belgede ismi geçen Ahmet Yusuf adlı kişinin bölgedeki ailelerden olup olmadığı tespit edilememiştir. Nitekim Mogilev şehrinde Çamlıhemşin ilçesinin Aşağı Şimşirli (Canuttobira) Köyü'nden Apeloğlu Ahmet’in, Kaplıca (Holco) Köyü'nden Nasufoğlu ailesinin ve Kavak Mahallesi'nden (Mikrun Kavak Köyü) Köseoğlu ailesinin ticari faaliyette bulundukları bilinmektedir.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki birinci cildinin Mogilevskaya Bölgesi'nin Mogilev şehri ile ilgili bilgilerin bulunduğu 201 / 1081. sayfasındaki "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı bölümün "fırın" başlığında "Ahmet, Yusuf, D. Simhoviça (Simhoviça Evi)" kaydına yer verilmiştir.

Gomel

Alt kısımda ismi geçen Muçuoğlu aile adına Çamlıhemşin ilçesinin Güroluk (Livikçakıslı) Köyü’nde rastlanmakta olup, ilgili belgenin bu aile ile ilgili olup olmadığı tespit edilememiştir.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki birinci cildinin Mogilevskaya Bölgesi'nin Gomel şehri ile ilgili bilgilerin bulunduğu 202 / 1088. sayfasındaki "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı bölümün "fırın" başlığında "Mudzhi-Ogly (Muçuoğlu) Hifusilim (Baranki)" kaydına yer verilmiştir.

Poltava

Alt kısımda ismi geçen Bedrosoğlu / Pedrosoğlu aile adına Çamlıhemşin ilçesinin Konaklar Mahallesi’nde (Makrevis) Köyü) rastlanmakta olup, aynı köyden ve aynı tarihte Melikoğlu ailesinin bu şehirde fakat farklı bir adreste fırıncılık faaliyetinde bulunmuş olduğuna dair 1897 yılına ait bir belgeye üst kısımda yer verilmiştir. 1915 yılına ait bir Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgesinde (HR.SYS. 2394 / 41) Kherson şehrinde Pedresoğlu İbrahim'in oğlu Şaban'ın malına elkonulduğu belirtilmektedir. Alt kısımdaki belgede ismi geçen İbrahim, malına Rus Hükümeti tarafından I. Dünya Savaşı nedeniyle elkonulan Pedresoğlu Şaban'ın babası olmalıdır.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki birinci cildinin 319 / 1667. sayfasındaki "Poltavskaya" Bölgesi bölgesinin "Poltava" şehri ile ilgili bölümünün "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı kısmın "pastane" başlığında "Bedrys-Oglu (Bedrosoğlu) Emin Sulejman (Süleyman), İbragim (İbrahim) Novyj Baz. (Yeni Pazar) D. Abramovoj (Abramovoj Evi)" kaydına yer verilmiştir.

Kremençuk

Alt kısımdaki belgede ismi geçen Bozacıoğlu aile adına Çamlıhemşin ilçesinin Kavak Mahallesi’nde (Mikrun Kavak Köyü) rastlanmakta olup, belgenin bu köy ile ilgili olduğu Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki 1915 yılına ait bir belgeden (HR.SYS. 2123 / 3) yola çıkılarak tespit edilmiştir.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki birinci cildinin 322 / 1684. sayfasındaki "Poltavskaya" Bölgesi bölgesinin "Kremençuk" şehri ile ilgili bölümünün "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı kısmın "fırın" başlığında "Bazadzhi-Ogly, Mehmed (Yazıcıoğlu Mehmet) Pegropavlovskaya (Petropavlovskaya olmalı) ul. (Pegropavlovskaya / Petropavlovskaya Sokağı), d. Ivenskago (Ivenskago Evi)" kaydına yer verilmiştir.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki birinci cildinin 323 / 1687. sayfasındaki "Poltavskaya" Bölgesi bölgesinin "Kremençuk" şehri ile ilgili bölümünün "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı kısmın "pastane" başlığında "Bazadzhi-Ogly, Ali (Yazıcıoğlu Ali) Hersonskaya ul. (Hersonskaya Sokağı) D. Hmlevskago (Hmlevskago Evi); Bazadzhi-Ogly, Hal (Halil) Must. (Mustafa) Konstantino-Zelenaya ul. (Konstantino-Zelenaya Sokağı) sb. D." kaydına yer verilmiştir.

Sivastopol

Alt kısımdaki belgede en göze çarpan aile adı Arslanoğlu aile adı olup, ilgili aile adına Hemşin ilçesinin Yaltkaya (Gomno) Köyü’nde rastlanmaktadır.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki ikinci cildinin 81 / 2160. sayfasındaki "Tavriceskaya" bölgesinin "Sivastopol" şehri ile ilgili bölümünün "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı kısmın "pastane" başlığında "Ahmet Oglu (Ahmetoğlu), İzmail Kolnok Oglu (Kolnokoğlu İsmail), Bazarnaya pl. (Pazar Meydanı) D. Bazavo (Bazavo Evi); Mehmed Azis Arslan Oglu (Arslanoğlu Mehmet Aziz) Bazarnaya pl. (Pazar Meydanı), D. Bulfa (Bulfa Evi); Mehmed Ahmed (Mehmet Ahmet) Yunus Oglu Yusuf, Rybnaya ul., D. Kefeli (Kefeli Evi); Halil Oglu, Ali Mustafa, B. Morskaya ul. (Büyük Morskaya Sokağı), D. Kryukova (Kryukova); Halil Oglu, Tevsi Oglu Hurzhi, B. Morskaya ul. D. Kryukova; Hurşud (Hurşit), Emin Konudan Oglu, 5-Ya Prodolnaya ul. (Prodolnaya Sokağı), D. Kryukova; Husein (Hüseyin) Moello (Molla) Husein (Hüseyin) Oglu (2), Bazarnaya (Pazar) Pl (Meydanı), D. Puşkanov; Yunus Hazdzhi Dursun (Yunus Hacı Dursun) Zembi Yani Oglu (Oğlu), Prodolnaya ul. (Prodolnaya Sokağı) D. Yakovlevyh (Yakovlevyh Evi)" kaydına yer verilmiştir.

Varşova

Belgede ismi geçen Aşçıoğlu aile adına Çamlıhemşin ilçesinin Yukarı Şimşirli (Kısmanmaliver / Kısmenmelior) Köyü’nde, Davutoğlu aile adına ise Pazar (Atina) ilçesinin Uğrak (Çingit) Köyü’nde rastlanmaktadır. Aşçıoğlu ailesi ile ilgili bir belgede (BEO 2389 / 179115) Aşçıoğlu Kasım’ın ticaretten geldiği ifadesine yer verilmiş olmasında yola çıkıldığında alt kısımdaki belgenin bu aile ile ilgili olabileceği düşünülmektedir. Davutoğlu ailesi ile ilgili olan belgenin ise bu aile ile ilgili olup olmadığı tespit edilememekle birlikte aile üyelerinden Hüseyin Davutoğlu kendisinin ismini taşıyan Davutoğlu Hüseyin’in Varşova şehrinde ticari faaliyette bulunduğunu belirtmiştir.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki ikinci cildinin 170 / 2632. sayfasındaki "Varşavskaya" bölgesinin "Varşova" şehri ile ilgili bölümünün "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı kısmının "pastane" başlığında "Mehmed (Mehmet) Vasym-Ogly (Kasımoğlu) Vspulnaya 11 (Vspulnaya Sokağı 11)" ve "Mehmed (Mehmet) David-Ogly (Davutoğlu), Holodnaya, 36" kaydına yer verilmiştir.

Çamkertenoğlu ailesi Çamlıhemşin ilçesinin Topluca (Çano / Çanu / Sano / Sanu) Köyü’nden olup, alt kısımdaki 1897 yılına ait belgede Çamkertenoğlu Ahmet Hacı Yusuf adlı kişinin Kelcy şehrinde pastanesinin bulunduğu belirtilmiştir.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki ikinci cildinin 179 / 2682. sayfasındaki "Keleckaya" bölgesinin "Kelcy" şehri ile ilgili bölümünün "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı kısmının "pastane" başlığında "Dzhamkerzhen (Çamkerten), Ogly-Ahmet Hadzhi-Yusuf (Hacı Yusuf), Strayj Rynok (Eski Pazar), d. Ezerovskago (Ezerovskago Evi)" kaydına yer verilmiştir.

Radom

Alt kısımdaki belgede Çzerzhbaoğlu olarak yazılan Çorabacıoğlu ailesi ile ilgili olduğu sanılan belgede ismi geçen aile adına Çamlıhemşin ilçesinin Kavak Mahallesi’nde (Mikrun Kavak Köyü), Mollaveyis, Topluca (Çano / Çanu / Sano / Sanu), Hemşin ilçesinin Nurluca (Sanova) köylerinde rastlanmakta olup, ilgili belgenin bölgedeki aileler ile bağlantılı olup olmadığı tespit edilememiştir. Bu belge dışında Çorbacıoğlu ailesinin yurtdışı gurbet macerası ile ilgili belgelere gerek Osmanlı arşiv belgelerinde gerekse yabancı kaynaklarda sıklıkla rastlandığını belirtmek gerekir.

1897 yılına ait "Bütün Rusya" adres kitabının pdf ortamındaki ikinci cildinin 198 / 2787. sayfasındaki "Radomskaya" bölgesinin "Radom" şehri ile ilgili bölümünün "Ticari ve Endüstriyel İşletmeler" başlıklı kısmının "pastane" başlığında "Dzerzhba, Ogly (Çorbacıoğlu ?), Lüblinskaya ul. (Lublinskaya Sokağı)" kaydına yer verilmiştir.

 Kaynak; Çamlıhemşin Dergisi 6. Sayı Sayfa; 62